(၅၈) ကြိမ်မြောက် ပုံမှန်လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ အစည်းအဝေးကာလအတွင်း ၂၀၂၅ ခုနှစ်၊ မတ်လ ၁၉ ရက် နှင့် ၂၀ ရက်များတွင် ဒုတိယအကြိမ် မြန်မာနိုင်ငံဆိုင်ရာ အပြန်အလှန် ဆွေးနွေးပွဲကို သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံဖြစ်သည့် မြန်မာနိုင်ငံအား ပါဝင်ခွင့်မပြုဘဲ မြန်မာနိုင်ငံ လူ့အခွင့်အရေးအခြေအနေ ဆိုင်ရာ အထူးအစီရင်ခံစာ တင်သွင်းသူဆိုသူနှင့် ကျင်းပပြုလုပ်ခဲ့သည်။
၎င်း၏ အစီရင်ခံစာတွင် လက်နက်ကိုင် အကြမ်းဖက်အဖွဲ့များ၏ အကြမ်းဖက် လုပ်ရပ် များကို ၎င်းတို့၏ အောင်မြင်မှုအဖြစ် ချီးမွမ်းထောမနာပြု ဖော်ပြထားသော်လည်း ဒီမိုကရေစီ အနာဂတ်ကို လိုလားတောင့်တသော မြန်မာပြည်သူလူထုက ရက်စက်ကြမ်းကြုတ်သော လက်နက်ကိုင် အကြမ်းဖက် အဖွဲ့များထံမှ ဒီမိုကရေစီ မရရှိနိုင်ကြောင်းကို ကောင်းမွန်စွာ သိရှိ ထားသည်။ အပြစ်မဲ့အရပ်သား ၈,၇၀၀ ကျော် အသက်ဆုံးရှုံးမှုဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သော အကြမ်းဖက် သမားများ၏ လူမဆန်သည့် လုပ်ရပ်များကို ဒေသခံလူထုအနေဖြင့် မျက်မြင်တွေ့ရှိခဲ့ပြီး ဖြစ်သည်။ အကြမ်းဖက်အုပ်စုများ၏ ရက်စက်ယုတ်မာမှု များကို အစီရင်ခံစာတွင် အနည်းငယ် ဖော်ပြထားသော်လည်း အထူးအစီရင်ခံစာ တင်သွင်းသူဆိုသူက အပြန်အလှန် ဆွေးနွေးပွဲတွင် ယင်းတို့ကို ထည့်သွင်းပြောကြားခဲ့ခြင်းမရှိပါ။ ယင်းကဲ့သို့ ခိုင်မာသော အချက်အလက်များကို ရည်ရွယ်ချက်ရှိရှိ ချန်လှပ်ထားခြင်းသည် အစီရင်ခံစာ၏ ပုဂ္ဂိုလ်ရေးအမြင် လွှမ်းနေသည့် သဘောသဘာဝကို ပြသလျက်ရှိပြီး လုပ်ပိုင်ခွင့်တစ်ခုလုံး၏ သမာသမတ်ကျမှုအပေါ် မေးခွန်းထုတ်ဖွယ် ဖြစ်သည်။
နိုင်ငံအချို့နှင့် ကုလသမဂ္ဂ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်အပ်နှင်းခံထားရသူများသည် မြန်မာနိုင်ငံတွင် ဒီမိုကရေစီ ပြန်လည်ရရှိရေး တောင်းဆိုနေကြသော်လည်း လွတ်လပ်၍ တရားမျှတသော ရွေးကောက်ပွဲကျင်းပရန် အစိုးရ၏ ကြိုးပမ်းမှုများကိုမူ ရှုတ်ချလျက်ရှိသည်။ ယခုနှစ်ကုန် သို့မဟုတ် လာမည့်နှစ်ဦးပိုင်း ကာလတွင် ကျင်းပမည့် ရွေးကောက်ပွဲအတွက် ကြိုတင်ပြင်ဆင်မှုများ ဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ နိုင်ငံရေးပါတီ ၅၆ ပါတီ မှတ်ပုံတင်ထားရှိပြီး ဖြစ်သော်လည်း အချို့ပါတီများမှာ မှတ်ပုံတင်ခြင်းမပြုရန် ၎င်းတို့၏ ကိုယ်ပိုင်ဆန္ဒဖြင့် ဆုံးဖြတ်ခဲ့ကြသည်။ စစ်မှန်၍ စည်းကမ်းပြည့်ဝသော ဒီမိုကရေစီစနစ် အတွက် ရွေးကောက်ပွဲများ ကျင်းပခြင်းသည် အခြေခံကျ၍ မဖြစ်မနေ လုပ်ဆောင်ရမည့်ကိစ္စရပ် ဖြစ်သည့် အလျောက် အထူးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းသူဆိုသူ၏ သေချာစွာလေ့လာဆန်းစစ်မှုမရှိဘဲ လိုရာဆွဲကောက်ချက်ချမှုအပေါ် မြန်မာနိုင်ငံက ပြတ်သားစွာ ပယ်ချသည်။
ရခိုင်ပြည်နယ်အတွင်း AA အကြမ်းဖက်အဖွဲ့၏ တိုက်ခိုက်မှုများ ပြင်းထန်လာခြင်းကြောင့် လုံခြုံရေးအခြေအနေအရ စိုးရိမ်ရသည့်အတွက် မြန်မာအစိုးရက နိုင်ငံတကာအဖွဲ့အစည်းများအား ရွှေ့ပြောင်းနေရာချထားမှုများကို ကူညီဆောင်ရွက်ပေးလျက်ရှိသည်။ အစိုးရက ရခိုင်ပြည်နယ်ရှိ ပြည်တွင်းနေရပ်စွန့်ခွာသူများအတွက် ဆန်တန်ချိန် ၂,၅ဝဝ ကျော်ကို ဖြန့်ဝေပေးခဲ့သည်။ UNDP ၏ အစီရင်ခံစာတွင် ရခိုင်ပြည်နယ်၌ အငတ်ဘေး ကပ်ဆိုက်လာနိုင်ကြောင်း ဖော်ပြပါရှိရာ UNDP အနေဖြင့် အချက်အလက် ကောက်ယူရာ၌ မည်သည့် သုတေသနနည်းစနစ်များ အသုံးပြုခဲ့၍ ယင်းအစီရင်ခံစာကို ပြုစုခဲ့သည်ကို ရှင်းလင်းစေလိုသည်။ ယင်းအစီရင်ခံစာသည် သဘောသဘာဝအရ UNDP ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့် အတွင်းမရှိသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရသည်။ မြန်မာနိုင်ငံသည် စားနပ်ရိက္ခာ ဖူလုံမှုရှိသော နိုင်ငံဖြစ်ပြီး နှစ်စဉ် ပြည်ပသို့ ဆန်တန်ချိန် ၂.၅ သန်း တင်ပို့လျက်ရှိသည်။ သို့ရာတွင် အနောက်နိုင်ငံအချို့၏ စီးပွားရေးပိတ်ဆို့မှုများကြောင့် စားသောက်ကုန်ဈေးနှုန်းများ မြင့်တက်လာမှုကို ကြုံတွေ့နေရသည်။
အွန်လိုင်း လိမ်လည်လှည့်ဖြားမှုနှင့်ပတ်သက်၍ အဆိုပါရာဇဝတ်မှုကွန်ရက်များသည် မြန်မာနိုင်ငံ တွင်သာမက ဒေသတွင်းနိုင်ငံများတွင်ပါ လှုပ်ရှားလျက်ရှိပြီး ကျူးလွန်သူ အများစုမှာ မြန်မာနိုင်ငံသားများမဟုတ်ကြသည်ကို တွေ့ရှိရသည်။ အလားတူပင် ယင်းရာဇဝတ်မှုကွန်ရက် များသည် မြန်မာနိုင်ငံပြင်ပရှိ လူထုကို ပစ်မှတ်ထားလျက်ရှိသည်ကိုလည်း တွေ့ရှိရသည်။ သို့ရာတွင် ထိုအဖွဲ့များသည် မြန်မာနိုင်ငံ၏ ပိုင်နက်နယ်မြေအတွင်းရှိ အချို့သော ဝေးလံခေါင်သီဒေသများကို အသုံးပြုလျက်ရှိကြသည်။ ယင်းသို့သော မှုခင်းများ၏ နိုင်ငံဖြတ်ကျော်သည့် သဘောသဘာဝအရ မြန်မာနိုင်ငံသည် အိမ်နီးချင်းနိုင်ငံများနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံအစိုးရကို ဂုဏ်သိက္ခာထိခိုက်စေရန် အထူးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းသူဆိုသူက ပြည့်စုံမှုမရှိသည့် ဇာတ်ကြောင်း ပုံစံဖြင့် ပုံဖော်ပြသနေခြင်း မှာ ၎င်း၏ပညာရှင်ဆန်မှုအပေါ် မေးခွန်းထုတ်ဖွယ်ရာ ဖြစ်သည်။
မြန်မာနိုင်ငံရှိ ကုလသမဂ္ဂအေဂျင်စီ ၁၆ ခု အနေဖြင့် ပြည်နယ်နှင့် တိုင်းဒေသကြီး အားလုံးတွင် အခြေစိုက်ကွင်းဆင်းလျက် ဝန်ထမ်းအင်အား ၁၀,၀၀၀ ကျော်ဖြင့် လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု ဆိုင်ရာ အကူအညီများ ပေးအပ်လျက်ရှိသည်။ အစိုးရအနေဖြင့် ၂၀၂၁ ခုနှစ်မှ ၂၀၂၄ ခုနှစ်အတွင်း ကုလသမဂ္ဂအေဂျင်စီများအား ပြည်ဝင်ခွင့်ဗီဇာများ ထုတ်ပေးခြင်း၊ ပြည်တွင်းနေထိုင်ခွင့် သက်တမ်းတိုး ပေးခြင်းနှင့် နားလည်မှုစာချွန်လွှာ/သဘောတူစာချုပ် များ လက်မှတ်ရေးထိုးခြင်း သို့မဟုတ် သက်တမ်းတိုးခြင်းများ အပါအဝင် ခရီးသွားလာခွင့် (၁,၀၈၁) ကြိမ် ခွင့်ပြုပေးခဲ့ကာ သံရုံးများကိုလည်း သွားလာခွင့် အကြိမ်(၂၉၀) ကျော် ကူညီဆောင်ရွက်ပေးခဲ့ပြီးဖြစ်သည်။ အခြေခံမူ များအရ လူသားချင်း စာနာထောက်ထားမှု အကူအညီများသည် သက်ဆိုင်ရာနိုင်ငံများ၏ မေတ္တာရပ်ခံချက်အရ ပေးအပ် ခြင်းဖြစ်သည်။
အထူးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းသူဆိုသူက နိုင်ငံတကာဥပဒေနှင့် ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာတမ်းကို သွေဖည်လျက် မြန်မာနိုင်ငံအပေါ် တစ်ဖက်သတ် အကျပ်ကိုင်အရေးယူမှုများ ပြုလုပ်ရန် အဖွဲ့ဝင် နိုင်ငံများကို ထပ်မံနှိုးဆော်ခဲ့သည်။ အရေးယူရန် နည်းလမ်းများ ချမှတ်နိုင်သည့် ကုလသမဂ္ဂ၏ တစ်ခုတည်းသော အဖွဲ့အစည်းမှာ လုံခြုံရေးကောင်စီသာဖြစ်ရာ ၎င်း၏ ယင်းကဲ့သို့ လုပ်ဆောင် ချက်သည် လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီ၏ လုပ်ပိုင်ခွင့်ထက် ကျော်လွန်လျက်ရှိသည်။ မြန်မာနိုင်ငံ၏ အချုပ်အခြာအာဏာနှင့် နယ်မြေစိုးမိုးမှုအား ထိပါးရန် ကြိုးပမ်းမှုမှန်သမျှကို သည်းခံမည် မဟုတ်ကြောင်း အထူးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းသူဆိုသူကို သတိပေးလိုက်သည်။
မြန်မာအဖွဲ့ရုံး၏ တရားဝင်ဝက်ဘ်ဆိုက်သည် အထူးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းသူဆိုသူ၏ အစီရင်ခံစာ နှင့်ပတ်သက်၍ အသေးစိတ်လေ့လာသုံးသပ်ချက်များကို ရယူနိုင်သည့် အကောင်းဆုံး အရင်းအမြစ် တစ်ခုဖြစ်သည်။
အထူးအစီရင်ခံစာတင်သွင်းသူဆိုသူသည် မြန်မာနိုင်ငံအား အဖွဲ့ဝင်နိုင်ငံများက မည်ကဲ့သို့ ဆက်ဆံ သင့်သည်ကို အမိန့်ပေးပိုင်ခွင့်မရှိသောကြောင့် ၎င်း၏ တင်ပြမှု၊ အကြံပြုချက်များနှင့် အစီရင်ခံစာ တစ်ခုလုံးကို အစိုးရက ပြင်းထန်စွာ ပယ်ချသည်။ တစ်ချိန်တည်းတွင် မြန်မာနိုင်ငံသည် မျှတပြီး အပြုသဘောဆွေးနွေးပြောကြားခဲ့ကြသည့် ကိုယ်စားလှယ်အဖွဲ့များအား ကျေးဇူးတင်ရှိကြောင်း ဖော်ပြ အပ်သည်။